Lord bi narodu zabranio i da bira. Lord bi da sam sebe bira

Nakon posljednjih izjava člana predsjedništva BiH Milorada Dodika o osveti prema Banjoj Luci i njenim građanima, uskraćivanju sredstava, mijenjanju zakona, otpuštanjima, prijetnjama upućenim ka onima koji nisu glasali za njegovu partiju, itd. postavlja se veliko pitanje, ne samo moralnosti, nego i ustavnosti i zakonitosti ovakvih najava, kao i cjelokupnog rada i aktivnosti u prethodnom periodu.

Piše: Dejan Lučka/Buka

Pored ljutnje i evidentnog zastrašivanja političkih protivnika i građana koji se nalaze na meti paljbe, evidentno je da određenim krugovima ne odgovara činjenica da narod bira svoje predstavnike. Izgleda da se smatra da bi bilo bolje da se pristupi nekoj vrsti imenovanja ili postavljanja na najviše funkcije, ukidanju izbora i biračkog prava i uvođenju unutrašnjeg protektorata. Imenovanja i postavljanja koje bi, naravno, vršili oni koji trenutno imaju skoro svu vlast.

Dakle, kako je već cijela BiH pod tutorstvom međunarodne zajednice, onda i građani treba da budu pod tutorstvom domaćeg lorda protektora, koji bi u njihovo ime vršio sve oblike vlasti. A međunarodna zajednica, posmatrajući BiH kao svoj vrtić, izgleda da ima interes u tome da u tom vrtiću jedno dijete može da radi šta god hoće, od uzimanja igrački drugoj djeci, preko razbijanja zvečki neposlušnima, do zauzimanja tuđih kreveta u spavaonici.

Uz ovaj, očigledan udar na demokratiju i pravnu državu, i opasno koračanje ka autokratiji, dolazimo i do sljedećeg značajnog pitanja, a to je faktički prenos nadležnosti koji se vrši aktima člana Predsjedništva BiH.

Prenos nadležnosti

Naime, član Predsjedništva formalno ima samo tu funkciju u vlasti. Dakle, on je član Predsjedništva. Ta funkcija nema suviše veze sa organima najviše vlasti u Republici Srpskoj kao ni sa lokalnim organima, što se može vidjeti iz nadležnosti Predsjedništva koje su propisane i definisane Ustavom BiH i drugim aktima i odredbama koje se ne nalaze u dijelu o nadležnosti Predsjedništva, kao i u detaljnijim odredbama o radu Predsjedništva sadržanim u Poslovniku o radu.

U Republici Srpskoj postoje institucije koje imaju sopstvene nadležnosti, koje se sastoje u tome da rade u okviru ustavnog poretka Srpske, te tako imamo npr. Narodnu skupštinu, Vladu i Predsjednika Vlade, Predsjednika Srpske, itd. Nadležnosti ovih organa su propisane i definisane u ustavnim odredbama entiteta, kao što je Ustav Republike Srpske.

U Republici Srpskoj posljednje dvije decenije kao veliko pitanje se postavlja prenos nadležnosti sa nivoa entiteta na nivo BiH. Sam sistem podjele nadležnosti u složenim državama kao što je BiH je ključan da se organizuje funkcionalna vlast i da se uspostavi ravnoteža između različitih nivoa vlasti. Dosadašnji prenos nadležnosti je vršen npr. na osnovu Ustava, odlukama Narodne skupštine, odlukama Visokog predstavnika i drugim aktima, čime je BiH preuzimala određene nadležnosti od entiteta.

Međutim, ponašanje člana Predsjedništva BiH koji de facto putem svoje funkcije upravlja svim i svačim u okviru Srpske, praktično ukazuje na to da se i tako vrši svojevrsno prebacivanje nadležnosti na nivo BiH. Tako se dešava da čovjek koji je u Predsjedništvu BiH, u praksi vrši i funkciju Predsjednika Vlade Republike Srpske i Predsjednika Republike Srpske, te je i praktični šef svih ministarstava u Srpskoj i ponekog na nivou BiH, a uz to je i upravljač parlamentarnih grupa svoje stranke u svim parlamentima u BiH i postupajući načelnik u svim opštinama kojima upravlja njegova stranka.

Dakle, pored prevelike koncentracije praktične vlasti u rukama jednog čovjeka, dešava se i tihi prenos nadležnosti na nivo BiH, jer se konkretnim djelovanjem, postupanjem i odlukama u praksi prebacuju nadležnosti na nivo BiH. Tako se „borba” za Republiku Srpsku i njene nadležnosti vodi na taj način što se minimiziraju njene institucije, a ljudi koji rukovode njima predstavljaju kao izvršioci volje čovjeka koji je na čelu Predsjedništva BiH. Oni koji najviše pričaju o prenosu nadležnosti, postaju oni koji ih najviše prenose. Tačnije, ovaj „prenos” bi se mogao odrediti kao „uzimanje” nadležnosti, jer je očigledno da pojedinac svojom samovoljom, autoritetom i silom uzima nadležnosti drugih institucija.

Ustavnost je nastala kao borba protiv tiranije i despotije, kao i samovolje pojedinaca. Republika Srpska je entitet, odnosno jedinica federalnog karaktera u okviru BiH.

Djelovanje koje ide ka tome da se njene institucije minimiziraju, pa čak i ponize, ne može da bude povoljno po nju, njene građane i njene interese. Tako se lako gubi autonomija, a institucije, koje treba da budu nosioci jake vlasti, degradiraju i uništavaju. Nažalost, ustavnost se u BiH doživljava kao najmanje zrno graška, koje može da gazi ko kako hoće, te je ustavobraniteljstvo potrebnije nego ikada.

Nadležnosti

Kada su u pitanju konkretne nadležnosti koje ima član Predsjedništva, i kojih bi trebalo da se drži i ne izlazi van njih, važno je napomenuti da je Predsjedništvo BiH najviši kolektivni organ izvršne vlasti BiH i ima zadatak da koordiniše, odnosno usklađuje rad njenih institucija i brani interese entiteta, što se odnosi na konstitutivne narode i sve građane.

Striktno propisane nadležnosti Predsjedništva su:

1. Vođenje spoljne politike BiH.
2. Imenovanje ambasadora i drugih međunarodnih predstavnika BiH.
3. Predstavljanje BiH u međunarodnim organizacijama i institucijama i traženje članstva u onim međunarodnim organizacijama i institucijama u kojima BiH nije član.
4. Pregovaranje o zaključenju međunarodnih ugovora BiH, otkazivanje i, uz saglasnost Parlamentarne skupštine, ratifikovanje takvih ugovora.
5. Izvršavanje odluka Parlamentarne skupštine.
6. Predlaganje godišnjeg budžeta Parlamentarnoj skupštini, uz preporuku Savjeta ministara.
7. Podnošenje izvještaja o troškovima Predsjedništva Parlamentarnoj skupštini.
8. Koordinacija, prema potrebi, sa međunarodnim i nevladinim organizacijama u BiH.
9. Vršenje drugih djelatnosti koje mogu biti potrebne za obavljanje dužnosti koje prenese Parlamentarna skupština ili na koje pristanu entiteti.
10. Vršenje vrhovne komande i kontrole nad Oružanim snagama BiH.
Predsjedništvo može da vrši i raspuštanje Doma naroda Parlamentarne skupštine BiH, donosi odluke nužne za zaštitu suvereniteta, teritorijalnog integriteta, političke nezavisnosti i međunarodnog subjektiviteta BiH, imenovanje članova Upravnog odbora Centralne banke i članova Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, kao i da podstiče međuentitetsku saradnju, u stvarima koje nisu u nadležnosti BiH, ako se Republika Srpska ili FBiH tome ne protive.

Pravo, a ne nasillje

Vox populi, vox dei, glasači nisu brojevi već pojedinci, demokratski izbori služe da narod izabere predstavnike, apsolutna vlast nije dobra, prava su tu da se poštuju a ne da se primjenjuju kako se kome ćefne, bolji život se gradi pravnim sredstvima a ne nasiljem, organi imaju svoje nadležnosti koje moraju ispunjavati a ne ići van njih... e to su principi koji treba da se poštuju u zemlji koja se gradi po mjeri čovjeka.

U suprotnom, sistem se gradi za usku interesnu grupu na vrhu piramide, dok se svi ostali smatraju modernim kmetovima i manje vrijednim. U takvom društvu, oni na vrhu, koji se zalažu za jednu vrstu ideja, bivaju prvi koji te ideje gaze, u cilju ostanka na vlasti i daljnjeg podjarmljivanja populusa.

Nadležnosti postoje sa razlogom. Eliminisanje granica u okviru nadležnosti ne vodi ka dobrim stvarima vezanim za građane i javni interes, sem za pojedinca koji uzima još više vlasti i njegov privatni interes. Živi bili pa vidjeli.

Dužnost svakog pojedinca koji se smatra slobodnim je da makar govori protiv takve prakse, ako nema načina da je spriječi. Otpor jednoumlju je put ozdravljenja.

Za više o ovim pitanjima vidjeti: Ustav Bosne i Hercegovine – Aneks IV Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, [pregovori započeti u Dejtonu 21. novembra 1995, a sporazum potpisan u Parizu 14. decembra 1995], Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini, [pregovori započeti u Dejtonu 21. novembra 1995, a sporazum potpisan u Parizu 14. decembra 1995], Ustav Republike Srpske, [Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini (danas Narodna skupština Republike Srpske), Sarajevo: 28. 2. 1992, Službeni glasnik Republike Srpske br. 21/92, 28/94, 8/96, 13/96, 15/96, 16/96, 21/96, 21/02, 31/02, 31/03, 98/03 i 115/05], Poslovnik o radu Predsjedništva Bosne i Hercegovina, [Predsjedništvo Bosne i Hercegovine: 23. 1. 2013], Nedim Ademović, Joseph Marko, Goran Marković, Ustavno pravo Bosne i Hercegovine, [Fondacija Konrad Adenauer e. V. Predstavništvo u Bosni i Hercegovini, Sarajevo: 2012], Mile Dmičić, Ustavno pravo – dopuna osnovnoj literaturi, [Pravni fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, Uprava za policijsko obrazovanje Banja Luka, Banja Luka: 2011].